دژایەتیی رۆشنبیرانەی ژن

سێکسیزم یان دژایەتیی سیستماتیکی ژن لە کۆمەڵگەدا یەکێک لەو هەڵسوکەوتە سەرەکیانەیە کە لەسەر هەڵاواردنی مرۆڤ لەلایەن مرۆڤەوە بناخەڕێژ کراوە. ئەگەر ڕەیسیزم هەڵدانەوەی بنەما کولتووری، سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی هەڵاواردنی رەگەزییە لە کۆمەڵگەدا، ئەوا فێمێنیزم بزووتنەوە و قوتابخانەیەکە بۆ دەرخستنی بنەما و ژێرخانە ئاشکرا و داپۆشراوەکانی هەڵاواردنی ڕەگەزی. واتە لە ڕەیسیزمدا لە سەر ئەو بنامایانە کار دەکرێت کە مرۆڤ بە شێوەیەکی سیستماتیک لە رێگەی کولتوور، ئایین، یاسا و دابونەریتەوە دژایەتی تاقم و گرووپێک لە کۆمەڵگە دەکات تەنیا بەهۆی ڕەنگی پێست، یان نەتەوە یان زمان و رەنگە لە بەر ئایینێکی تایبەت کە لەو کۆمەڵگەدا بە خراپ، ناشیرین، ناحەز یان جاری وا هەیە نایاسایی و دژ بە ئایین ناسراوە. سێکسیزم ڕێک هەر ئەو شیوە هەڵاواردنەیە بەڵام دژ بە تاقمێک یان گرووپێک لە مرۆڤ، تەنیا لە بەر ئەوەی کە جنسەکەی ژنە. واتە دەبێ لە بەر چاو بگرین کە فێمێنیزم بە بەرجەستەکردنەوەی چەمکی "سێکسیزم" نایەوێت کە لە توندوتیژی پیاوێک بەرانبەر بە ژنێک یان جەور و جەفای باوکێک، برایەک، شوویەک یان یارێک، دژ بە کچەکەی یان ژنەکەی یان خۆشکەکەی یان دڵدارکەی قسە بکات. بەڵکو فێمێنیزم ئەو بزووتنەوە و قوتابخانەیەیە کە بنەماکانی پیاوسالاری لە کۆمەڵگەدا دەر دەخات و هەوڵ دەدات بەرانبەری بوەستێت. 

ئەگەر مارکسیستەکان بنەمای هەموو هەڵاواردنەکانی کۆمەڵگە دەگەرەێننەوە بۆ "هەڵاواردن و شەڕی چینایەتی"، فێمێنیستەکان هەڵاواردنی ڕەگەزی بە دێرینەترین و گلۆبالترین سیستەم و بنەمای هەڵاواردنی مرۆڤ دژ بە مرۆڤ دیاری دەکەن. دەبێ ئاماژەش بەوە بکرێت کە قوتابخانە و بزووتنەوەی فێمێنیزم تا ئێستاش کەس نەیتوانیوە لە یەک ڕستە یان تەنانەت لە یەک کتێبیشدا پێناسەیەکی یەکسانی بۆ بدۆزێتەوە. فێمێنیزم دەتوانین بڵێن وەک چەندین و چەند ڕووباری جۆراوجۆرە کە هەموو لە دەریایەکی گەورەدا بە یەک دەگەن و ئەو دەریایەش لە دەوری یەک چەمک و بنەمای گشتی کۆ دەبێتەوە. دەتوانین بڵێن "فێمێنیستەکان ئەو کەسانەن کە بڕوایان بەوە هەیە کە هەڵاواردن و ستەمێکی سیستماتیک لە کۆمەڵگەدا بوونی هەیە و لەلایەن گرووپێک لە جنسیەتێکی تایبەت، یان حەزێکی سێکسیی تایبەت بە ناوی هێترۆسێکشوالیسم کار دەکات. هەروەها بڕوایان هەیە و تێدەکۆشن بۆ ئەوەی خۆیان و کۆمەڵگەکەیان لەو هەڵاواردنە دوور بخەنەوە و پاک بکەنەوە". ڕەنگە بکرێ ئەم ڕوانینە وەکوو فێمێنیستەکانی "شەپۆلی یەکەم" کە روانگەیەکی لیبڕاڵی هەیە و داوای مافە یەکسانەکان دەکات بۆ ژنان، پێناسە بکرێ. لەم ڕوانینەدا بڕوا لە سەر ئەوە بوو کە کۆمەڵگە بە سیستەم و دەوڵەت و دیسکۆرس و یاسا، پشتگیری لە پیاوان دەکات و ڕکابەری ژنانە. بۆیە دەبێت ژنان هەمان ئەو مافانەیان ببێت کە پیاوان هەیانە. گەورەترین ڕەخنە لە فێمێنیستە لێبراڵەکان، جیا لەوەی کە بنەماکانی نایەکسانی چینایەتی و ئابووری و.. هەروەها دەروونناسی و "بە کۆمەڵگەیی کردن (سۆسیالیزەیشن) لە بەر چاو ناگرن، ئەوەیە کە لەم روانگەدا هەمدیسان "پیاو"تەوەرەی شوناسی مرۆڤە و ئەوانیش وەک پیاو دەڕواننە ژیان و چەمکەکانی: دەبێت مرۆڤ بە پێوانەی پیاو بنرخێنین و ئەوە کە پیاو هەیەتی بۆ ژنیشی دەستەبەر بکەین. "شەپۆلی دووهەم"ی فێمێنیستەکان دەتوانین بە شەپۆلی مارکسیستی ناو ببەین کە دوای سەقامگیربوون و گلۆبالبوونی گوتاری مارکسیستی، لە زێدەی بوارەکاندا هاتە ئاراوە. ڕوانین و خوێندنەوەی خۆیان بۆ هەڵاواردنی جنسیەتیش خستە ئاراوە، کە هەروەک دەزانین ئەم ڕوانگەیە بنەمای هەڵاواردنەکان دەگەڕێنێتەوە بۆ کۆیلەتیی چینایەتی و لەسەر ئەو بڕوایە بوون کە بە لابردنی هەڵاواردنی چینایەتی، ئۆتۆماتیک هەڵاواردنی جنسیەتیش لا دەچێت، چوونکە توانای پیاو لە سیستەمی پیاوسالاریدا دەگەرێتەوە بە خاوەنداریەتی "ئامرازەکانی بەرهەمهێنان". هانا ئارێنت وتەنی، "پیاوی کاریگەر کۆیلەی سەرمایەدارە و ژنیش کۆیلەی ئەو کۆیلەیە". ... ئەوەی کە فێمێنیستە مارکسیستەکانی خستە بەر ڕەخنە ئەوە بوو کە ئەوان تەنیا هەڵاواردنی چینایەتییان لە بەرچاو دەگرت. ئەدی ئەو پیاوە کاریگەرە کە کۆمەڵگە و سیستەم و یاسا ئیزن و هانی دەدات کە ژن بچەوسێنێتەوە لە کام گوتاردا دەگۆنجێت؟ هەروەها ئەوان بە گلۆباڵکردن و گشتیکردنی کێشەکان، کێشە تایبەتییەکانی ژنانیان لە بەرچاو نەدەگرت، یان پشتگوێیان دەخست. قۆناخی دوەمی شەپۆلی دووهەم، واتە فێمێنیستە سۆسیالیستەکان، بەڵام ڕوانینێكی تێڕوتەسەلتر و قووڵتریان بوو. ئەوان لە سەر ئەو بڕوایە بوون کە کۆمەڵگە لە کۆمەڵیک سیستەمی هەڵاواردنی جۆراجۆر و هەمەرەنگ پێکهاتووە و ناتوانین تەنیا لە یەک سیستەمی هەڵاواردن ناو ببەین. بە بڕوای فێمێنیستە سۆسیالیستەکان فێمێنزم دژ بە هەموو بنەما و ژێرخانەکانی هەڵاواردنە، وەکوو هەڵاواردنی جنسیەتی، چینایەتی، زمانی، نەتەوەیی، سێکسی و تەنانەت ئایینیش. شەپۆلی سێی فێمێنیزم ناوی فراوانی لەخۆی گرتەوە چونکە تەنیا یەک ڕوانگەی نییە. هەندێ بە شەپۆلی پۆستمۆدیرن ناوی دەبەن، هەندێ بە شەپۆلی "فێمێنیزمی ڕەش"، هەندێکیش بە شەپۆلی فێمێنیزمی فەرانسەیی یانیش دەروننناسانە. یەکەم ڕەخنە کە لە ناو خودی گوتاری فێمێنیزمەوە لە فێمێنیزم گیرا، لە لایەن فێمێنیستە رەشپێستەکانەوە بوو. بە بڕوای ئەوان، ئەوەی کە تا ئەوکاتە بە ناوی فێمێنیزم تاووتوێ دەکرا، هەموو ڕەنج و دەرد و ستەم و خەون و دەغدەغەی "ژنی سپیپێستی چینی ناوەندیی کۆمەڵگەی ئەورووپی" بوو. واتە لەم ڕوانگەیانەدا وەکوو نموونە هیچ ئاماژەیەک بە تایبەتمەندییەکانی ژنانی رەشپێست نەدەکرا کە جیا لە چەوسانەوە و هەڵاواردنی چینایەتی و زمانی و جنسیەتی، ڕووبەڕووی هەڵاواردنی ڕەگەزی و راسیستیش دەبوونەوە. وەک نموونە پرسیار ئەوەیە داخوا بۆ ئەو ژنەی کە تەنیا لە بەرئەوەی کە رەشپێستە کۆیلە کراوە، چ خوێندنەوەیەک لە فێمێنزمدا هەیە کە مافەکانی ئەو لەبەرچاو بگرێت. ئەرێ وەک نموونە بۆ وەها ژنێک مافی خاوەنداریەتی بە سەر پێوەندیی جنسیدا گرینگە یان مافی مناڵ لە بار بردن یان مافی خوێندن یان شۆرش دژ بە کۆیەلەتیی رەشپێستەکان؟ هەروەها وەک نموونەیەکی ئاشنا بۆ خۆمان: ئەدی بۆ ژنێکی کورد کە کێشەی نەتەوەیی، جنسیەتی و تەنانەت کولتووریشی هەیە فێمێنیزمی شەپۆلی لیبراڵ یان مارکسیست وەڵامی کام یەک لە پرسیارەکانی دەداتەوە؟ …. لە وەڵامی ئەم پرسیارانەدا بوو کە ئەو شەپۆل و خوێندنەوانەی تری فێمێنیزم هاتنە ئاراوە کە گرنگی بە کێشە جیاوازەکانی ژنانی جیاوازتر لە ژنی سپیپێستی ئەورووپیی چینی ناوەندی دەدات. 

بەڵام ئەم وتارە نایەوێت لێردەا مێژووی بزوونتنەوەی فێمێنیستی بخاتە بەرچاو. ئەم پێشەکییە تەنیا بۆ دەستپێکردنی ئەوە بوو کە ئەوەی ئەمرۆ ئێمە بە ناوی بزاڤ و چالاکیی ژنان دەیناسین، هەمووی لە خانەیەکدا کۆدەبێتەوە بە ناوی فێمێنیزم.
 لام وایە لەم رۆژگارەدا کەس لە ناو  کۆمەڵگەی ڕۆشنبیری، سیاسی و کولتووریدا ـ واتە هیچکام لە چالاکانی سیاسی، کۆمەلایەتی و ڕۆشنبیری، بە ڕاشکاوی دژایەتیی مافی ژنان هیچ کە ناکەن، بەڵکوو زۆریش خۆیان بە ئازادیخواز و پیشڕەو و تەنانەت دلسۆزتر لە ژنانیش دەردەخەن. 

پرسیار ئەوەیە دوای زیاتر لە یەک سەدە لە شۆرشی ئازادیخوزانەی کورد و لەگەڵ ئەوەی کە هەموو ئەم شۆرشانە بەشێک لە بنەمای بڕوای سیاسی و دروشمەکانیان مافی ژنان بووە، ئەدی بۆچی هیشتا ڕێژەی خۆسوتاندنی ژنانی کورد، ڕێژەی قەتڵی نامووسی، یان کوشتن لە سەر شەرەف، توندوتیژیی جەستەیی و دەرونی، توندوتیژیی بنەماڵەیی و سەرشەقام لە ئاستێکی هەرە بەرزدایە و بەشداریی سیاسیی ژنان لە پۆستە ژوورووەکانی حکوومەت، حیزب، پارلەمان و بەشداریی لە چاکییە رۆشنبیری و کولتوورییەکاندا هەر لە ئاستی خوارەوە دایە؟ ئەدی جیا لە هەموو ئەمانە بۆچی دوای ئەم چەندین سەدەیە هەر پیاوی کورد، لە هەر پلەیەکی خوێندەواری، سیاسەت، ڕۆشنبیری و...هتددا بێت، هەر کە تووڕە دەبێت و هەڵدەچیت یەکسەر ئەندام و جەستەی ژن دەکات بە ئامانجی هەموو کۆمپلێکسە جنسییەکانی سەردەمی منداڵی هەتا ئیستەی خۆی؟ 

هەر بۆیە دەبێ ئاوڕێک بدەینەوە لەو شێوازانەی کە تێیدا گوتاری رۆشنبیری پیاوسالار دژ بە ژن دەوەستێت و شیوازەکەی زۆر ئاراستەتر و ڕازاوەترە لە گوتارێک کە راستەوخۆ و بە ڕاشکاوی دژایەتی ژنان دەکات. لە دابەشکردنێکی گشتیی نێوان گوتارە رۆشنبیری و سیاسییەکانی کوردەواریدا، دەتوانین ئەم چوار گوتارە بەرجەستەتر لە هەموان ببینین. 
 گوتاری ناسیۆنالیستیی کوردی لەم گوتارەدا کێشەی کورد کێشەیەکی نەتەوەیی و وڵاتپارێزانەیە. واتە کورد لەبەر کوردبوون دژی هەڵاواردنێک بووەتەوە کە لە لایەن ئەویترەکانەوە کراوە ـ وەک عەرەب و فارس و تورک. هەروەها وڵاتەکەی هێشتا لە رۆژگاری کۆلۆنیالیزمی پاشماوەی ئیمپراتۆرییەکاندا ماوەتەوە و تا ئێستا نە کورد خۆی توانیویەتی مافە ڕەواکانی خۆی وەربگرێت و نە بەرانبەرکانیشی وەها شێوازێکی دێمۆکراتیکیان پێڕەوە کردووە کە ببێت بە هۆی گەڕانەوەی مافەکان بۆ کورد و پاراستنیان. لە پێناسەی گوتاری ناسیۆنالیستیی کوردیدا، مرۆڤی کورد کەسێکە کە پارێزەر و تێکۆشەری رێگەی بەدیهێنان و تێکۆشانی ناسنامەی کوردییە. واتە وڵاتپارێزی و نەتەوە و زمان پارێزی و ئیتر بەمجۆرە ... لەم گوتارەدا جیاوازییەکی ئەوتۆ بۆ ناسنامەی ڕەگەزی لەبەرچاو ناگیردرێت و وەکوو هەموو گوتارە ناسیۆنالیستییەکانی تری دونیا، مرۆڤ بە پێوەری "پیاوێکی هێترۆسێکشواڵ" دەنرخێنرێت. تەنانەت ئەگەر ناسیۆنالیزمی کوردی ئەو ڕەواییە بدا بە خۆی کە ناسیۆنالیزمێکی هەرشەکەر نییە بەڵکوو ناسیۆنالیزمێکی بەرگرە، لە شێوەکانی رووبەروبوونەوەی لەگەڵ دیکەی ناسنامەکانی کۆمەڵگە ـ وەک ژنان، هۆمۆسێکشواڵەکان، چین و توێژە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکان و تەنانەت ئایین و مەزهەب و دیالێکتە جیاوازەکاندا هەر هەمان شێوەی ناسیۆنالیزمە داگیرکەرکانی خۆی گرتووەتە بەر. وەک نموونە ئەگەر لە ئێراندا زمانی فارسی و دیالێکتی فارسی تارانی و ئایینی شێعە، ئەویش بە پەیڕەویکردنی هەموو بایەخە پیاوسالارییەکانیەوە، وەکو ناوەندی ناسیۆنالیزمی ئێرانی دەناسرێ، ئەوا لە کوردستانی رۆژهەڵاتیشدا زمان کوردی سۆرانییە و ئایین مەزهەبی سوننەیە، بۆیە بۆ نموونە لە تەلەفیزیۆنی گوایە سێکۆلاری حیزبی دێمۆکراتدا لەوانەیە پیرۆزبایی جەژنی قوربان و ڕەمەزان لە بینەرانیان بکرێت بەڵام قەت پیرۆزبایی "جەشنی غەدیر" لە شێعەکان نەکرێت! بۆیە لەم گوتارەدا نەتەنیا زاراوەی کەڵهوری بە کوردی نەدەناسران، بەلکوو خەڵکی سنەش زۆرکات لە قسەی ژێرزمانی خەڵکدا بە کورد قەبووڵ نەدەکران و ئێساش دەستەواژەی "کوردی لاستیکی" کە بە کوردەکانی ئەردەڵانی و کەڵهوری و ئیلامی دەوترا، هێشتا لە ناو نەچووە. جا کە وایە ئەگەر گوتارێک وەک یەکسانیی ژنان بێتە ئاراوە، ئەوا تەنیا بەو مەرجە ڕەوایە کە ئامانجەکانی ناسیۆنالیزمی پیاوسالاری هێترۆسێکشواڵی سوننە مەزهەبی سۆرانی[موکریانی]ئاخێوی بەرجەستە بکاتەوە ... ئەگەر گوتارێکی ژنانە بێتە ئاراوە کە بۆنی ئەوەی لێ بێ "کێشە ڕەواکانی کورد" بباتە ژێر پرسیار و "ئێمە لە پرۆسەی خەباتی رزگاریخوازیمان بخاتە دواوە"، ئەوا ئەم گوتارە ناسیۆنالیستییە سۆرانیئاخێوە سوننە مەزهەبە ... بە تەواوی توانای خۆیەوە دژی دەوەستێتەوە ... ڕەنگە توندوتیژتر لە دوژمنیش بەرانبەری بوەستین، چونکە وەکوو خائین لە بەرچاو دەگیرێن و بەو کەسانە ناو دەبرێن کە ئێمەی کورد لە ڕێگای ڕزگاریخوازیی نەتەوەیی دوور دەخەنەوە...

لەم گوتاری ناسیۆنالیزمەدا ژن بە شوناسی خۆی، وەک تاکێکی ئازاد بوونی نییە، بەڵکوو ژن یان دایکی نیشتمانە، یان خوشکی نیشتمانە، یان کچی نیشتمانە، یان ژنی پیاوێکی نیشتمانپەروەرە، دەنا لە باشترین حاڵەتدا دایکی شەهید و خوشکی شەهید و هاوسەری شەهیدە! ئەگەریش بێتو وەک خۆی بڕیار بێت قەبوول بکرێت، ئەوا تەنیا کاتێکە کە "جلی پیاوانەی شەڕ" لە بەر بکات و ببێتە "شێرەژن". لەم گوتارەدا ئەگەر کۆر و کۆمەڵێک بە ناو ژنانەوە دابمەزرێت، ڕەنگە ناوی بنرێت " کۆڕی ئافرەتان"! ژن لەم گوتارەدا، ئەگەر بوونەوەرێکە کە پەیەروەی بایەخ و نۆرمەکانی  کۆمەڵگەی ڕزگاریخوازی نەتەوەپەوەروە، ئامادەیە هەمیشە خزمەتی پێشمەرگە پیاوەکانی وڵاتەکەی بکات، ئەوا ژن بوونەوەرێکی جێگەی ڕێزە. ئەگینا ئەگەر لە ئەنجامدانی ئەمانە سەرپێچی بکات خائینە و دوژمنی خەباتی ڕزگاریخوازی گەل و نیشتمانەکەیەتی و لە خزمەت دوژمنان و بیانییەکان دایە، بۆیە خەریکە نەتەوە و گەل لە ئامانجە ڕەواکانی (کە پیاوان مافی دیاریکردنی ئەو ڕەواییانەیان هەیە)، خۆی دوور دەکاتەوە.. گوتاری چەپ و مارکسیستی پاش گوتاری ناسیۆنالیستیی کوردی، ناسراوترین گوتار لە  کۆمەڵگەی فەرمی و نافەرمی کوردیدا هاتووەتە ئاراوە و بەردەوام لە ئارادایە، گوتاری مارکسیستی/ سۆسیالیستی یان بڵێین گوتاری چەپە. لەم گوتارەدا، لەبەر ئەوەی بنەمای خوێندەنەوەکانی گوتاری مارکسیستی دەگرێتەوە بۆ کۆمۆنە و سۆسیال و بە گشتی بایەخدان بە "کۆمەڵ" و گرووپ لە بەرانبەر تاکدا، دیارە کە ڕوانگە تاکانە و تاقانەکان کەمتر بایەخیان پێ دەدرێت. جا ئەگەر ئەم بیرۆکە بێتە کۆمەڵگەیەکەوە کە پێشتر خۆی لە بنەما فکرییەکانی ‌تر: بایەخدان بە گرووپ، وەک گوتاری ناسیۆنالیستی کە "نەتەوەباوەڕ" و گوتاری ئایینی کە "ئۆممەت‌باوڕە"، ئەوا بنەما فکری و پراکتیکەکانی زیاتر ئامادەیە کە ئەو جۆرە کۆمەڵگەیە بە هێزتر بکات تا تاکایەتی یان گرووپی بچووکتر. لێرەدا گوتارە گشتگیرەکان بە بایەختر دادەنرێن لە بەرانبەر گوتارە گوایە گەچکەکاندا. بۆیە لەم بڕوایەدا، وەکوو دیکەی گوتارە سۆسیالیستییەکان، چالاکی و تێکۆشانی گشتی هەمان تێکۆشان و شۆرشی چینایەتییە و تێکۆشان و چالاکیگەلێکی وەک فێمێنیزم، ئەگەر وەک لەمپەرێک لەپێش شەڕی چینایەتی نەناسرێن، ئەوا وەک پێشخەری ئەم تێکۆشانەش ناناسرێن. ئەگەرچی حاشاهەڵنەگرە کە ئەم گوتارە لە هەموو گوتارەکانی تر هەوڵی زیاتری بۆ ئاشکراکردنی کێشە و کۆیلەتییەکانی ژنان داوە، بەڵام ئەمە زیاتر وەک خەباتێکی چینایەتی چاوی لێکراوە، نەک خەباتێکی ڕەگەزی. هەروەها گوتاری چەپ بەردەوام وەکوو دیکەی گوتارە خەباتگێڕەکان، خۆی بە گوتارێکی گشتی دەزانێت و ئەو مافە بۆ خۆی دادەنێ کە بە تەواوی بەشەر بڵێت، ڕێگای ڕزگاری تەنیا ئەمەیە کە ئێمە دەیڵێن، جا بۆیە ژنانیش دەبێت ئەم رێگەیە بگرنە بەر کە دوای سەرکەوتنی چینی کرێکار، دیارە زۆلم و کۆیلەتییەک نامێنی. بەڵام شێوازەکانی پیاوسالارانە لەم خەباتەدا بەردەوام دەبینرێت. لە ناو هەرە زۆری دامودەزگا چەپەکاندا هێشتا پیاو سەروەرە، پیاو خاوەنی کورسییەکانی پارتەکانیانە. پیاو بە گشتی دیاریی دەکات ژنان چی بکەن، چۆن تێبکۆشن، کەی تێبکۆشن و کەی تێنەکۆشن و تەنانەت لە هەندێ حاڵەتی ئیفراتیدا دیاریش دەکەن چی و چۆن لەبەر بکەن (وەکوو ئەوەی کە زۆر لە گرووپە مارکسیستی و چەپەکان لە بەر ئەوە مەکیاج و ئارایش و ڕازانەوە بە بەرهەمێکی سەرمایەداری و بۆرژوازی دەناسن، فەرمی و نافەرمی ژنانی ئەندامی خۆیان لەم شێوە جل لەبەرکردن و ڕازانەوە نەهی دەکەن). ئەم گوتارە بەڵام تەنیا گوتارێکە کە ژن بە "ئافرەت" خوشک، دایک و شتی وا ناو نانێت و ئەگەر کۆڕ و کۆمەڵێک بە ناوی ژنانەوە ببێت، دیارە ئەزموون پێمان دەڵێت ناوی دەنرێ کۆڕ یان کۆمەڵی "ژنان". لەم گوتارەدا ژن ئەگەر جەنگاوەرێکی خەباتگێڕی شەڕی چینایەتییە و خولیاکەی دامەزراندنی کۆمەڵگەیەکی بێ چین و بێ ستەمکار و ستەمبەرە، کەوابوو بوونەوەرێکی بەڕێز و جێگەی ڕێزە، جیا لەوە زاڵوو و کرمێکی مردووی بۆرژوازی و سەرمایەدارییە و فاحیشەی ئاواتڕزاوی دەروونوێرانی حەزە بێ بایەخە تاکە کەسییەکانە! گوتاری ئایینی لە پێشدا ئەوە بڵیم کە بەداخەوە لە کۆمەڵگەی ئێمەدا کە باسی ئایین دەکرێت، تەنیا یەک ئایین لە مێشکەکان دایە و ئەو ئایینەش ئیسلامە. ئەگەر کۆمەڵگەی ڕۆشنبیری و حیزبی و سیاسیش ڕەخنە لە ئایین دەگرێ، ئەوا دیسان تەنیا ڕەخنە لە ئیسلامە. جێی سەرسووڕمان و پێکەنینە کە چەپەکانی لای ئێمە، کە پێڕەوی لە مارکس دەکەن، تەنیا باسی ئیسلام دەکەن کەچی ڕەخنەکانی مارکس و مارکسیزم لە دین گشتین ـ دیارە لە باسەکاندا مەسیحی یان یەهوودیەت وەک نموونە هێنراوە، بەڵام مەبەستەکە گشتییە و هەموو دینەکان دەگرێتەوە. کەواتە ئەگەر لەلای خودا، لە قورعانی پیرۆزدا "إن الدین عندالله اسلام"ە، وا دیارە لای رۆشنبیر و سیاسی و حیزبە سیاسییەکانی ئێمەش دین و ئایین هەر بە تەنیا ئیسلامە.

تا ئیستا کەس باسی بارودۆخی ژنی لە ئایینێکی تردا نەکردووە. دەتوانم بڵێم لە خوێندنەوەکانی خۆمدا لە لەسەر ئایینەکانی وەک یەهوودی، مەسیحی، ئیسلام، بوودایی و زەردەشتی، بارودۆخی ژن لە ئایینەکانی زەردەشتی و یەهوودیدا سەدان بەرانبەر خراپترە لە ئایینی ئیسلام. بە تایبەت لە ئایینی یەهووددا کە بە تەوای ژن وەک بوونەوەرێکی پیس پێناسە دەکرێ کە لە کاتی سێکسیشدا نابێ تماشای بکەی و لە کاتی قاعیدەی مانگانە دا نابێ ببینرێت و دەستی لێ بدرێت. ژن لەم ئایینە دا دەشفرۆشرێت.

ئایین خۆی وەکوو پیاوسالاری مێژوویەکی درێژی هەیە. جێگەی سەرنجدانە کە ئایینەکان لە گەڵ مێژووی مرۆڤدا و لە گەڵ گۆرانکارییەکانی مێژوودا تووشی گۆرانی بنەڕەتی و تەنانەت ژنباوەڕانە یان پیاوسالارانە بوون. ناکرێ لە بەر چاو نەگێردرێ کە پێش کۆمەڵگەی "کشتوکاڵ" ـ کە بنەمای دامەزرانی سەردەمی پیاوسالارییە ـ، واتە لە سەردەمانی "کۆمەڵگەی دایک پشتی"دا، ئێمە ئایینی تاکە خوایی نابینین یان زۆر بە دەگمەن دەبینین. لەو سەردەمانەدا، هەروەک هێشتا ئاسەوارە زمانییەکانی هەر ماوە، کۆمەڵگەی دینیش وەک کۆمەڵگەی ژن‌باوەڕ، کە "چەند هاوژیان" یان "چەند هاوسەر"ی بووە، کۆمەڵگەیەکی "چەند خوایی" هەبووە. وەک خوای باران، خوای شەڕ، خوای عەشق و هتد…(زۆر کەس بە هەڵە دەلێن دایک‌سالاری: دیارە ئەو دەستەواژەیە هەڵەیە، چونکە پێش کۆمەڵگەی پیاوسالاری ژیانی ئازاد یان بەرانبەری جنسی و سێکسی لە ئارادا بووە، هەر بۆیە لەبەر ئەوەی کە ژنێک رەنگە زیاتر لە چەند هاوژیانی سێکسی بووبێت، ئاشکرایە کە دیار نەبوو کە منداڵیك کە لە دایک دەبێت، هی کام پیاوە، بەڵام دایک هەمیشە ئاشکرا و دیارە، لەبەر ئەوە ڕەسەن و ڕەگ و ڕیشەی مرۆڤ دەگەرایەوە بۆ دایک. لە ڕاستیدا ئەو شتەی لە کوردەواریدا پێی دەڵێن "پشت"، دەگەرێتەوە بۆ باوک ئەو سەردەمانە دەگەرایەوە بۆ دایک. زۆربەی ئەنترپۆلۆجیستەکان یەکێک لە هۆکانی هەوڵی پیاو بۆ زاڵبوون بە سەر ژیانی ژندا بە گشتی و بە تایبەت ژیانی جنسیی ژندا، دەگەرێننەوە بۆ ئەم مەسەلەیە.) کەچی لە  کۆمەڵگەی کشتوکاڵ بە دواوە و پاش ئەوەی کێشەی میرات‌دابەشکردن و سامانی پیاو دێتە پێشەوە و هەر بەم هۆیە و لەبەر ئەوەی دیار نەبوو کە منداڵەکانی بنەماڵە هی کام پیاون و ئەم سەروەت و سامانەی پیاو دەبێ بە کێ بگات، کەم کەم ئەم بڕیارە دەدرێ کە ژن مافی ئەوەی هەیە کە تەنیا لە گەل یەک پیاودا پێوەندی سێکسیی هەبێت. ئەم یەک پیاوییە لە درێژەی مێژووی کۆمەڵگەی پیاوسالاریدا دەبێت بە یەک مێڕد، یەک باوک، یەک خوا. بۆیە کە کۆمەڵگە بەرەوە یەک خوایی دەڕوات. لە زۆربەی ئایینە تاکخواییەکاندا، ژن یان لە پیاو بەدیهاتوە، یان لە درێژەی خواست و ئاوات و پێویستییەکانی "پیاو"دا. بۆیە بنەمای زیاتری یاسا و دابونەریتە ئایینییەکان هەر لەسەر ئەوە دانرواە کە ژن بوونەوەرێک بێت کە لە خزمەت پێداویستییەکانی پیاودا بێت، ژن وەک تەواوکەری پیاو. لە یەهوودەوە تا ئیسلام، لەزەردەشتەوە تا بوودا و کونفۆسیۆس، ژن بوونەوەرێکە کە مافی بوونی ـ وەک بوونەوەرـ هەڵبەستراوە بەوە کە چەنێ لە خزمەت پیاودایە و سزادانیشی تەنیا لە سەر ئەوەیە کە باش خزمەتی پیاوی نەکردووە. 

دووهەم کاریگەریی ژن لەسەر کۆمەڵگە، تەنیا توانای ئاوسبوونە و ژن بوونەوەرێکە کە دەتوانێت مناڵی لێ لە دایک بێت. هەڵبەت ئەم کاریگەرییەی ژن تەنیا تایبەت بە ڕوانگەی ئایینی نییە و دەتوانین بڵێین ئایین ئەم باوەڕە کۆمەڵایەتی و ئەم دابونەریتە فەرهەنگییە پتەوتر و پشتئەستوورتر دەکات. واتە بە گشتی لە ئایینشدا وەکوو دیکەی گوتارەکانی دیکەی کۆمەڵگە، ژن بە مەرجێک دەتوانێ بوونەوەرێکی جێی ڕێز بێت کە لە خزمەت ئاوات و ئامانجەکانی پیاودا بێت، وەچە و هاوشێوەی بۆ بخاتەوە. بەڵام لە ڕوانگە ئایینییەکەدا زیاتری دەخرێتە سەر و بابەتەکە لە بیروبڕوای ئایینییەوە دەپێچرێت و وەک قسەی خوا و پێغەمبەر و ئەمانە دەگوترێت و دەنووسرێتەوە. بۆ مرۆڤی ئیماندار کێشەکە ئیتر لە ڕەزامەندیی پیاو و کۆمەڵگە بە دەرە و دەگاتە ڕەزای خوا و ئیمان و دونیا و قیامەت. لە ئایینی ئیسلامەوە کە مافی سەروەریی ژن لە بنەماڵەدا بە پیاو دەدات و مافی جەستەشی ـ لە وەی کە "ژن مەزرای خۆتانە و لە هەر لایەکەوە دەێکێلن بیکێلن" تا کوو تەنانەت مافی لێدان و کوتەک. ئێستا ڕەنگە ئیسلامییە نوێخوازەکان بگەڕێن بە دوای تەفسیری وا دا کە گوایە ئەو لێدانە بە ١٠٠ دانە گەڵای ناسک دەبێت و ... کۆنفۆسیۆس دەڵێت: ژن لە ژیانیدا بەردە و پەیرەوی سێ پیاوە، کاتێ کە کچە، پەیرەوەی باوکیەتی، کاتێ کە مێرد دەکات هی پیاوەکەیەتی و کاتێ کە پیاوەکەی دەمرێ هی کورەکەیەتی. (جێی سەرسوڕمان نییە کە لە کۆمەڵگەی پێشووی ئەورووپیشدا سەروەت و سامانی ژن هی باوکی بووە پاشان هی مێردەکەی و پاشان هی کوڕەکەی!)

ڕاستییەکەی ئەوەیە کە لە گوتاری نوێخوازی ئایینیدا، ئەوپەڕی نوێخوازی دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی کە چۆن ژنی ئەمڕۆیی ئیمانداری کۆمەڵگەی مۆدێرن هەڵخەڵتێنن کە بە شێوازێکی نەرمتر بەم کۆیەلەتییە ڕازی بێت. ئەگەر لە گوتارەکانی تردا ژن بە لادان لە نۆرم و بایەخەکانی ئەو گوتارانە لەگەڵ سزای زمانی و سیاسی و کولتووری رووبەروو دەبێتەوە، لە گوتاری ئایینیدا بە داخەوە جیا لە سزای زمانی و کولتووری و… ڕەنگە لەگەڵ سزای جەستەییش ڕووبەڕوو بێتەوە، لە قامچی لێدانەوە بگرە تا بەردەبارانکردن و ... گوتاری عاشقانە یان ئەدەبی/ شاعیرانە چوارەم گوتارێک کە لە کۆمەڵگەی کوردەواریدا وەکوو دیکەی گوتارەکان بە ڕەسمی و ناڕەسمی باسی ژنی تێدا کراوە، ئەمن بە گوتاری عاشقانە یان گوتاری شاعیرانە ناوی دەنێم. لەم گوتارەدایە کە پیاو دەست دەکات بە ستایشی ژن. لە رواڵەتدا، ئەم گوتارە تەنیا گوتارێکە کە پیاو بە جوانی و شیرینی و زمانی ستایش و پاڕانەوە باسی ژن دەکات. لەم گوتارەدا ژن بۆ پیاو ئەو بوونەوەرە خەون و خولیایەیە کە تەواوی ژیانی خۆی بۆتەرخان دەکات و ڕەنگە تفەنگ و نیشتمان و ناسنامە و هەموو شتێکیش بەخت بکات لە پێناوی ژندا. "زەهر لە دەستی دەخوات" (گۆرانییەکی عەلی مەردان) تاوەکوو "مەمکی لە نارنجەک پێ خۆشەویست ترە" (شێعرێکی قوباد جەلیزادە) و "وەک کڵاشینکۆف دەیکاتە شانی" (گۆرانیی فۆلکلۆر) و ڕەنگە " كچێکیش بێت بە نیشتمانی" (شێرکۆ بێکەس) و هتد... وا نازانم زۆر پێویست بێت زیاتر ئەم گوتارە شی بکەمەوە چونکوو هەم ژنان ئەم گوتارە دەناسن و هەم پیاوان خۆیان وەک بەرهەمهێنەری ئەم گوتارە، بە باشی لێی تێدەگەن. ئەرێ چەند پیاوی کورد دەناسن کە سەدان گۆرانی و شێعری عاشقانە نەناسێت نەیخوێندبێتەوە؟

ئەم گوتارە جوانترین، پاراوترین، شیاوترین، رۆمانسیترین، مێهرەبانترین وشە، گوتار، وەسف و ڕوانین بەرانبەر بە ژن لە گوتاری پیاوەتیدا دادەنێت و دەڕازێنێتەوە. بەڵام وەک هەموو گوتارەکانی تری کۆمەڵگەی پیاوسالار "ژن"بوون لەم گوتارەشدا دیسان پێوەر و پێوانەی تایبەت بە مەیلی پیاوانەی خۆی هەیە. واتە ئەگەر ژن لەو گوتارە پیاوسالارانە رۆمانسییەدا بکەوێتە ناو خانەکانی وەهمی خۆشەویستیی پیاوانەوە، ئەوا شیاوی هەموو جوانییەکانی دونیایە. دیسان گوتاری دەسەڵاتە کە تەنانەت مەرجەکانی "خۆشەویست بوون" و دیسانەوە "ژنی باش" بوون دیاری دەکات. ئەگەر لە گوتاری ناسیۆنالیزمدا ژنی باش ژنێکە کە لە خزمەت پیاوی خەباتگێر و وڵاتپارێزدا بێت، یان ژنێکە نۆرم بایەخەکانی ناسیۆنالیستی وەک دایک و خۆشکێکی باش بڕازێنێتەوە؛ ئەگەر لە گوتاری مارکسیستیدا ژنی باش ژنی چەپی خەباتگێڕی شەڕی چینایەتی و دژ بە لیبڕاڵیزمە؛ ئەگەر لە گوتاری ئایینیدا ژنی باش ژنێکی بە دین و ئیمان و پەیرەو و چاولێکەری پیاوەکەیەتی، ئەوا لە گوتاری شاعیرانە و عاشقانەدا ژنی باش ژنێکە کە مەعشوقی منی پیاو ییت، هی منی پیاو بێت و ببێت بە دایک و خوشک و ژنی گۆرانی و شیعرە کانی من. ئەگەر بوو بە هی من ئەوا لە زیندانی عەشقی خۆمدا وەک کۆیلە دەیبەستمەوە و تەنیا مافی ئەوەی هەیە من لە وەسفیدا شێعر بڵێم، چیرۆک بنووسم، گۆرانی بڵێم. ئەگەر ژنێکی رۆشنبیریش بێت ئەوا ئەوپەڕەکەی کەسێکە کە جیا لەوەی ماڵەکە خاوێن دەکاتەوە و مناڵەکان بەخێو دەکات و لە کاتی نووسیندا ماڵەکەم بۆ هێمن و ئارام دەکات، یان بەوپەڕی بەخشەندگییەوە وتار لە وەسفی باشی ئامانجەکانی منی پیاودا بنووسێت، ئەگینا ئەوا ژنێکی بەڕەڵایە و یاخییە و بێحەیایەوە سووک و چنووکە و هتد... بە گشتی لەم گوتاری رۆمانسییەشدا، ژن بۆ پیاو بوونەوەرێکە کە ئەگەر لە گەڵ ئەو پیاوە تایبەتەدا ڕووت بێتەوە یان بخەوێت یان سێکس بکات، ئەوا پەیکەرە و خواوەندی جوانی و عەشق و باران و هیواو حەز و لەز و ئەم شتانەیە، بەڵام ئەگەر هەر ئەو ژنە پێش لەو پیاوە ناوبراوە، و پاش ئەو، لەگەڵ هەر پیاوێکی تر بخەوێت، دڵداری بکات یان تەنانەت چوار شۆخیش بکات، ئەوا هەر ئەو پەیکەرەی خواوەندی جوانی و عەشق و باران و دڵ و دڵدارییە دەبێتە قەحبەیەکی ئەبەدی و ئەزەلی... ئێستا دەگەڕینەوە سەر پرسیاری سەرەکیی ئەم وتارە کە چۆنە کە هەندێ پیاوان، کە ڕەنگە قارەمانی ناسیۆنالیستیی وڵاتەکەیان، قارەمانی مەیدانی ڕۆشنبیری، هەڤاڵ و ڕەفێقی کۆمۆنیست، مامۆستای زانکۆ و شاعیر و نووسەری بە ناوبانگی ساحەکە بن، کاتێک کە لە ژنێک یان پیاوێک تووڕە دەبن، بیانوی تووڕە بوونەکەش هەرچێک بێت، کورد گوتەنی دێ بە دەمیا و دەست دەکات بە بێرێزیکردنی سێکسی و جنێوی سێکسی داین کە بێگومان ژن لە ناوەندیاندایە؟ جیا لەوەی کە لە تاووتوێکردنی دەروونناسانەی مرۆڤدا، دەروونناسگەلێکی وەک فرۆید، "عەشق" و "مەرگ" یان " ئەوین " و "وێرانکردن" بە دوو غەریزەی سەرەکیی مرۆڤ دەناسن و لە پیاوی پەروەردەبوو لە کۆمەڵگەی پیاوسالاری هیترۆسێکشواڵدا، سێکس هێشتا بەشێکی لە خراپکردن و وێرانکردن تێدایە. جنێودان بەشێکی هەرە ناسراوی توندوتیژیی زمانییە، جنێوی سێکسی دان توندوتیژیی جنسی و سێکسییە. پیاوێک کە توڕە دەبێت، لە بۆچوونی وشیار و ناوشیاریدا ژن بوننەوەرێکە بۆ وێرانکردن، بۆ خراپکردن. لەو کۆمەڵگە پیاوسالارەدا کە هەموو شت و چەمکەکان لە "دووانە زمانییەکان" دا بە دوو دابەش دەکرێن. ژن بە وتەی سێمۆن دووبوار "ئەوی تری" پیاوە. پیاو، ژن بە ئەوی تری خۆی دەزانێت و بۆیە لە هەرکام لەم گوتارانەدا کە باسمان کرد، ئەگەر بیەوێت ژن لە چوارچێوەی ئەوی تری خۆی دەربێنێت، تێدەکۆشێ کە نۆرم و بایەخەکانی خۆی بە سەریدا بسەپێنێت. ئەگەر ژن هاتە ژێر ئەو چوارچێوە فکرییانەی پیاوەوە، ئەوا ژن دەتوانێ خەباتگێر، مارکسیست، ئاییندار، مەعشوق و ... هتد بێت و لە باوەڕی پیاودا جێی ستایش بێت. هەر کە دەرچوو لەو چوارچێوانە، ئیتر دەبێتەوە بە "ئەوی تری" پیاو و دیارە کە جێگە و ئامانجی هێرشە. یەکەم هێرش و دوایین هێرشی پیاویش بۆسەر ژن سێکسە و جەستەی ژن. بۆیە ژن لە جەستەیدا کۆدەکاتەوە و ڕوو دەکاتە جەستەی ژن و جنێوی جەستەیی و جنسی پێدەدات. پرسیاری دوهەم ئەوەیە کە بۆچی پیاوە سێکۆلارە رۆشنبیرە سیاسییە چالاکە مەدەنییە هەموو شتەکان، زۆر جار دەڵێن ئەوان لایەنگری ژنانن، بەڵام دژ بە فێمێنیزمن؟ گەلۆ ئەم ڕوانینیە هەر ئەوڕ کۆن و سواو و ڕزاوەیە کە دەیەوە "ژن" وەکوو بوونەوەری خۆلیاکانی خۆی دەناسێنێت؟ واتە وەختێک پیاوێک دەڵێت من لایەنگری ژنم مەبەستی ژنێکە کە ئەو پێناسەی دەکات، دەنا چۆن دەبێت مرۆڤ لایەنگری ژن بێت و دژایەتی فێمێنیزم بکات؟ ئەمە جیا لەوەی کە گوتاری سەرکوتکەرانەی دەسەڵات بەردەوام گوتارێکی ناشیرینە: وەک نموونە سەرمایەداری، بزووتنەوەی کرێکاری وەک جەماعتێک دەناسێنێت کە نایانەوێت ئیش بکەن و هەموو بەرهەم و سەروەت و سامانی ئەو مرۆڤە داماوە دەوڵەمەنانەی کە زەحمەت و ڕەنجیان کێشاوە لە دەستی دەربێنن! یان گوتاری سیاسیی دەوڵەتانێکی وەک ئێران، تورکیا، عێراق و سووریا کە دەیانەوێ بزووتنەوەی سیاسیی کوردی بە بزووتنەویەک (هەڵبەت زیاتر بە جەماعتێک چەتە) ناو بەرن کە دژی ئاسایشی نەتەوەیین و دەیانەوێ سنوورە ڕەواکانی وڵات ببەزێنن و لێکی هەڵوەشێننەوە! گوتاری پیاوسالاریش دەیەوێت گوتاری فێمێنیزم بە گوتارێک بناسێنیت کە دژ بە پیاوە، دەیەوێت هەموو ڕەنج و سەروەت و توانای پیاو داگیر بکات و دژ بە ڕەوایەتییەکانی بنەماڵە و عەشق و جوانی دەوەستێتەوە و ... بەڵام جیا لەوەش: فێمێنیزم لەخۆیدا بزووتنەوەیەکە، زیاتر لەوەی کاری بە سەر کاروباری پیاوەوە ببێت، لەسەر ژنان ئیش دەکات. بزوونتنەوەی فێمێنیزم، بزووتنەوەیەکە دیەوێت ژنان لە پێش هەرشتێکدا خۆیان بە بوونەوەرێکی ئازاد و خاوەن ڕۆڵ و پێگەی خۆی بزانێت، بەبێ ئەوەی خۆی گرێ بداتەوە بە ئاوات و ئامانجەگەلێکەوە کە پیاوان و کۆمەڵگەی پیاوسالاری دیارییان کردوون. ڕەنگە هەر لەبەر ئەمەیە کە پیاوی رۆشنبیر و سیاسی و چالاکی مەدەنی و وەرگێر و فیلۆسۆف و بیرمەند و نابیرمەند، لەو پەڕی خۆ بەڕۆشنبیرزانیندا دەڵێت من لایەنگری ژنانم بەڵام دژی فێمێنیزمم. 
 وەختێک فێمێنیزم دەیەوێت مافەکانی ژنان لە ژێر چەکمەی ناسیۆنالیزم، ڕکێفی شەڕی چیبایەتی، هێژمۆنیی ئامۆژگارییە ئایینییەکان و هەست و سۆزی گوتاری عاشقانەدا داپۆشرێت، کەواتە فێمێنیزم دەیەوێت ژن بەر لەوەی چالاکیی شەری چێنایەتی، وڵاتپارێزی و نیشتمانپەروەری، ئایینداری و خوداباوەڕی و مەعشوقی مەیەل و کەیلەکانی عاشقی پیاو بێت، مرۆڤێکی ئازاد بێت. کە وابوو دیارە ژنێک کە فێمێنیست بێت، ئەگەر لە پارتێکی سیاسیدا بوو کە وتی بۆ ئێمە کێشەی نەتەوایەتی گەورەترە لە كێشەی ژن، ئەگەر وتی کێشەی شەڕی چینایەتی گەورەترە لە شەڕ و تێکۆشانی یەکسانیی ڕەگەزی، ئەگەر وتی ئاییندار بوون مەرجی ئەویە کە تۆ ڕێرەو و پەیڕوی پیاو بیت، ئەگەر وتی کە تۆ ببە بە کۆیلەی عەشقی پیاوانەی من ... ڕەنگە بە یەکجاری بڵێت "نا" و هەموو ئەو خەون و باوەڕ و ئامانجە ڕازراوە پیاوانانە بە جێ بێڵێت و بڵێت: من دەمەوێ مرۆڤێکی ئازد بم، بەخەونەکانی خۆمەوە. جا کە وای لێهات، گوتاری چەپ فێمێنیزم بە بزووتنەوەیەکی لادەر لە گوتاری شەڕی چینایەتی پێناسە دەکات. گوتاری ناسیۆنالیستی فێمێنیزم بە گوتارێکی خایین بە وڵات و گەل و نەتەوە دەناسێنیت و گوتاری ئایینی بە دژی خوای ناوی دەبات و گوتاری عاشقانەش بە گوتارێکی دژ بە وەفا و عەشق ناوی دەبات. بۆیە کە توڕە دەبن، دەم دەکەنەوە و جنێوی سێکسناوەندانە دەدەن، کە دەڵێن ئێمە لایەنگری ژنانین ـ وەک بڵێی ژنان "یانەی فوتباڵ"ن و لایەنگریان بوێت ـ بەڵام دژی فێمێنیزمن و ئەگەر بۆیان هەڵکەوێ وێنەی "ماکەر" بە ناو فێمێنیزم بڵاو دەکەنەوە و جنێوی سێکسی و جنسی بە ژنە چالاکە فێمێنیستەکان دەدەن و لاپەڕەش درووست دەکەن و بە سەربەرزییەوە دەڵێن کە "هەموومان گۆڵەکەرین"؛ هەڵبەت هەر بە راستیش هەموویان گۆڵەکەرن! پرسیارێک کە دێتە ئاراوە ئەوەیە کە وەختێک تۆ دەڵێی لایەنگری ژنان و مافی ژنانی، چۆنە کە دژ بە فێمێنیزمی؟ چونکوو وەک "دیل ئیسپێندەر" دەڵێت و فەرنازی سەیفی کردوویەتی بە فارسی" فێمێنیزم قەت شەڕێکی هەڵنەگیرساندووە، هەرگیز کەسێکی دژ بە خۆی نەکوشتووە، هیچ دوژمنێکی بە برسیەتی نەهێڵاوەتەوە، هەرگیز توندوتیژیی نەکردووە، فێمێنیزم ئۆردوگای کاری زۆرەملیی دانەمەزراندووە، تێکۆشانی فێمێنیزم تەنیا بۆ مافی خوێندنی ژنان، مافی هەڵبژاردن، مافی بارودۆخی باشتر و یەکسانیی ئیش و کار، بۆ ئەوەی کە دەوڵەتەکان لایەنگری ژن و منداڵانی بێپەنا بن و بۆ دامەزراندنی باخچەی منداڵان بە خۆڕایی لە لایەن دەوڵەتەکانەوە، بۆ سەنتەرەکانی بەرگری لە قوربانییەکانی تەجاوز و توندوتیژی و دەستدرێژیی سێکسی، ماڵی ئەمن و رێفۆرم لە یاساکاندا بۆ یەکسانی مرۆڤ تێدەکۆشێ." ئەگەر کەسێک بڵێت من فێمێنیست نیم یان دژ بە فمینیزمم من لێ دەپرسم … ها، بۆچی؟ بە ڕاستی کێشەی تۆ چییە؟

» ادامه مطلب

مصاحبه با شهاب‌الدین شیخی در مورد «مهاجرت سیاسی» نسل جدید بعد از ۲۰۱۰

شاید حدود ۲ سال پیش بود. یعنی دو سال و از آمدن‌ام به آلمان می‌گذشت. یعنی آن یک سال و نیم لعنتی در روستاها و شهرهای ایالت رایلند فالتس، و کوچ و فرار دوباره‌ام به برلین که انگار کوچ واقعی من همان بود. همان مواجه شدن با چهره‌ی « خارج».با معنای مهاجرت. همان وقتی که به محض ورود به برلین دیگر هیچ جواب تلفنی حتا از دوستانی که تا آن روز فکر می‌کردم دوستم هستند نشنیدم و ندیدم..

و دوستان جدیدی پیدا کردم.

علی لیمونادی سال‌هاست در «تلویزیون ایرانیان» در مورد مسئله‌ی مهاجرت، تحقیق می‌کند و در این راه با چهرهای مختلفی، از شاپور بختیار و دکتر قاسملو گرفته تا کاظم علمداری و ماشاالله آجودانی و سعیدی سیرجانی و دیگرچهره‌های سرشناس و کمترشناس، انجام می‌دهد.. ۲ سال پیش علی لیمونادی به برلین آمده بود و می‌خواست با نسل جدید مهاجران سیاسی مصاحبه‌ای داشته باشد.

آن‌ وقت‌ها به دلیل همه‌ی آن‌چه که در نوشتن نمی‌آید اویل این روزگارمن بود که تصمیم گرفته بود که دیگر نه به فعالیت حقوق بشری و فمینیسیتی و رزنامکه نگاری و کوردی و.. بپردازم. 

حالا به طرز اتفاقی چند روز پیش دوباره مصاحبه‌ی من از این تلویزیون پخش شد. 

دیدن این مصاحبه را صادقانه توصیه می‌کنم. برای خودم هم جذاب بود. اصلی‌ترین جذابیتش برای خودم صداقت بیش از حدم است که معمولا خیلی ها در وضعیت من چنین صداقتی به خرج نمی‌دهند و به قول معروف مواظب « پلتیک کورکت»شون هستند.

یک نکته‌ی توضیحی در مورد اشاره‌ام طنز انتقادی‌ام به « هخا» باید بگویم منظور من که احتملا هم مشخص است این نیست که من موافق طرح«هخا»بوده ام. بلکه منظورم این است این همه سازمان سیاسی و حزب و دسته و گروه همیشه از سرنگونی و یا تغییر حکومت جمهوری اسلامی حرف می‌زدند و می‌زنند و … ولی هرزگ و هرگز حتا یک «طرح عملی» پیشنهاد نکردند که مثلا به اجرا گذاشته بشود. حالا این که موفق یا ناوفق بحث دیگری است. این بساط درخودگشتگی ذهنی ابدی و مدام و همواره و امید به تغییرات آسمانی ( حالا یا الهی و یا آمریکایی) است که چیزی به نام اپوزیسیون ایرانی در برای همیشه در حد جلسات درونگروهی و نهایتا تجمع جلوی سفارت‌خانه‌های جمهوری اسلامی ، نگه داشته است.

نکته‌ی دوم اشاره‌ام به این‌که اغلب فعالان سیاسی خودشان رویای همین حکومت را داشته‌اند قطعا شامل همه‌ نمی‌شود. بلکه منطورم عده‌ای است و در واقع نوع نگاه آن‌ها به مسئله‌ی حقوق بشر، مسئله‌ی زنان، دگرباش‌های جنسی، ملیت‌ها ، آزادی بیان، آزادی مطبوعات و .. … تفاوت معناداری با جمهوری اسلامی ندارد بلکه ظاهرا فرقش این است که چه کسی حکومت کند نه چه نگاهی و چه تفکری..

خلاصه که مصاحبه‌ام رو ببینید با این تذکر که اکنون بعد از ۲ سال بازهم خیلی چیزها در من تغییر کرده است .

» ادامه مطلب

تنها خاصیت توافق هسته‌ای

توافق هسته‌ای برای من و از دیدگاه من نه تنها احتمالا منجر به باز شدن فضای سیاسی داخلی نمی‌شود، بلکه تجربه نشان داده است معمولا هر وقت جمهوری اسلامی با غرب در تعامل بوده است. سرکوب داخلی، ترورهای بین‌المللی، سانسور تحدید فضای اجتماعی و تهدید فضای فرهنگی را به دنبال داشته است.

توافق هسته‌ای نه تنها برای من و فکر کنم برای کمترین آدم عاقلی حاوی آزادی‌های بیشتر برای زنان، آزادی‌ها مذهبی، همجنس‌گرایان، ملیت‌ها و قومیت‌ها نخواهد بود. نه تنها فشار بر زندانیان سیاسی و عقیدتی را کم نخواهد کرد. بلکه حتا ربطی هم به دروغی به نام «‌دارو» ندارد چون اساسا دارو هرگز ربطی به تحریم‌ها علیه ایران نه تنها نداشت بلکه تنها موردی بود که غرب بیشترین همکاری را می‌کرد. بلکه این خود جمهوری اسلامی بود که با اختصاص ندادن ارز به دارو و به قول وزیر برکنار شده‌ی بهداشت دولت احمدی نژاد، اختصاص دادن ارز برای وارد کردن «بیل» به جای دارو، این فشار را به مردم وارد می‌کرد که عده‌ای آگاه و ناآگاه در تلاشی انسان دوستانه فشار افکار عمومی را بر غرب بیشتر کنند .

اگر هم عده‌ای به دنبال ربط دادن این مسئله به تحریم‌ها هستند رسما شبیه این است که سلطنت طلب ها الان توافق هسته‌ای را به «دوران پهلوی» ربط بدهند و بگویند اساسا اگر دولت وی دنبال انرژی اتمی نبود امروزی توافقی هم در کار نبود.

توافق هسته‌ای برای من به جز از کمی احتمالا بهبود وضعیت اقتصادی، تنها یک خاصیت دارد و آن این است که از «جنگی» جلوگیری می‌کند که از دید من هیچکدام از طرفین احتمالی درگیر این جنگ یعنی نه آمریکا و غرب و نه ایران مشروعیت چنین جنگی را نداشتند.

اگر این توافق صورت نمی‌گرفت. احتمالا جنگی در می‌گرفت که یک طرفش آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در نقش « مبارزان صلح و آشتی» می‌جنگیدند و در طرف دیگراش حکومت جمهوری اسلامی در نقش « وطن‌پرست» و دفاع از وطن و مردم و احتمالا «ایرانیت» و «اسلامیت» و نهایتا و بدون شک آرمان‌های امام و انقلاب خود را قرار می‌داد و در گفتمان شهادت‌طلبانه‌ی مظلومانه، به برافراشتن پرچم پان شیعیسم منطقه و تشدید حس ناسیونالیستی و گفتمان ملیتاریستی در ایران و منطقه و سرکوب احتمالی دوباره‌ی ملیت‌های ایرانی شبیه کوردها و سنی ها و تورکمن‌ها و .. و سو استفاده از کودکان و زنان و ....منجر می‌شد و بدون شک وضعیت از همینی که هست بدتر و بدتر می‌شد .

برای من این توافق عاملی است که از این مشروعیت جعلی، برای هر دو طرف جلوگیری کرد. زیرا از دید من نه آمریکا و متحدان اروپایی‌اش مبارزان صلح و آشتی در دنیا هستند و نه حکومت جمهوری اسلامی مشرعیت این را دارد که نماینده‌ی جعلی دفاع از وطن و حس ناسیونالیستی جعلی‌تر و برساخته‌تری باشد . من از جنگ بدم می‌آید ولی اگر جنگی هم دربگیرد آمریکایی بودن یک طرف آن برایم کمترین مشروعیت ممکن را دارد.

» ادامه مطلب

سکسیسم و فوتبال

جایزه مالی تیم قهرمان جام جهانی ۲۰۱۵ کانادا، ۲ میلیون دلار است. شاید برای شما این رقم، مقداری چشم گیر باشد. اما وقتی بدانید تیم ملی فوتبال آلمان، برای قهرمانی در جام جهانی برزیل ۲۰۱۴، ۳۵ میلیون دلار دریافت کرد، دیگر این مبلغ چشم گیری نیست. مجموع جوایز مسابقات مردان فیفا ۵۷۶ میلیون دلار بوده است. در حالی که تمام جوایز و پاداش های جام جهانی بانوان، به رقم ناچیز ۱۵ میلیون دلار می رسد.

در پاسخ به چنین تبعیض آشکاری احتمالا برخی آگاهانه و نا آگاهانه، پای برخی استدلال‌های تکراری و ظاهرا درست و حق به جانب را به میان می‌کشند که این نوشته قصد دارد به چنین استدلال‌هایی پاسخ بدهد.

 فوتبال زنان کیفیت ندارد؟!  

« فوتبال زنان کیفیت فوتبال مردان را ندارد»‌. این استدلالی است که در اولین لحظه از سوی خیلی‌ها مطرح می‌شود و فیفا همچنین بر این باور است که «فوتبال زنان جدید است و درآمدزایی فوتبال مردان را ندارد و  جالبی قضیه این جاست  که کسانی که این استدلال‌ها را مطرح می‌کنند، این باور خود را  نه تنها  یک«اظهار نظر سکسیستی» نمی‌دانند،  بلکه  آن را مبنای استدلال‌های دیگر نیز قرار می‌دهند که یک امرحاوی تبعیض جنسیتی را با آن توجیه کنند و یا لااقل بگویند از دید آن‌‌ها  اصلا  قیاس مع‌الفارقی است .

اساسا همین کم کیفت نشان دادن و تبلیغ نمودن بی کیفیتی فوتبال زنان خودش مبنای سکسیستی و تبعیض جنسیتی دارد.زیرا که در حقیقت در همین ورزش فوتبال، با توجه به معیارهای فوتبالی مثل،  میزان لمس توپ، تعداد پاس‌ها، تنوع پاس‌ها( پاس‌های بلند، جهت‌دار قائمه و منفرجه و ، پاس سرضرب و ..) سرعت به ثمر رسیدن گل‌ها و تعداد سانترهای عرضی و طولی و ..  در فوتبال زنان  با فوتبال مردان، تفاوت معناداری دیده نمی‌شود. از نظر آماری نیز این تفاوت  اعتبار و روایی  و پایایی چنین تفاوت دریافتی فاحشی را ندارند.

اما به فرض این‌که چنین تفاوت کیفی هم وجود داشته باشد. سوال این است که آیا شما معتقدید زنان صرفا به دلیل این‌که جنس و جنسیت‌شان در جامعه‌ی مردسالاری « زن» نام نهاده شده است، توان چنین کیفیتی را ندارند یا اگر کمبود کیفیتی هم باشد باز خود ریشه در تاریخ  از تبعیض دارد.

برای پی‌بردن به این مسئله به چند مثال تاریخی تبعیض بپردازیم.

 شاید غیر قابل باور باشد ولی تا اوسط قرن بیستم ، سیاه پوستان از  حق آموزش برابر با سفید پوستان برخوردار نبودند.  آیا از روزی که از این حق برابر برخوردار شدند . سفید پوستان و سیاه پوستان در موقعیت برابر تحصیلی قرار می‌گیرند؟  یا باید تلاشی دو چندان  صورت بگیرد که  تاریخ شرمگین سالیان نابرابری را جبران کرد ( مبحثی که در مفاهیم حقوق بشری با عنوان  «تبعیض مثبت » شناخته می‌شود).  اما  حتا بدون آن هم آیا اکنون تفاوتی ذاتی  در میزان یادگیری و توانایی علمی سفید پوستان و سیاه پوستان مشاهده می‌شود؟ 

 مثال دوم که احتمالا برای جامعه‌ی ایرانیان آشناتر باشد. سال‌هاست بحث «آموزش به زبان مادری» برای دیگر ملیت‌های ایرانی مطرح می‌شود. جدای از بحث همیشگی آن اما به فرض که از همین فردا «کوردها»،«تورک‌ها»، «عرب‌ها» و «بلوچ‌‌ها» و «ترکمن»ها و … دقیقا حقوق آموزشی برابر با فارس‌ها را داشته باشند. آیا صرفا از همان فردا «وضیعت آموزش زبان مثلا تورکی یا  کوردی در ایران برابر با زبان فارسی می‌شود؟   پس تکلیف یک عمر سیاست‌های آسیملاسیون فرهنگی، یک عمر پشتیبانی فرهنگی زاز بان فارسی و سال‌ها داشتن دانشگاه و فرهنگستان زبان و بنیادهای آموزشی و تحقیقی به زبان فارسی چه می‌شود . آیا به همان اندازه هم کوردها و تورک ها و…. همچنین تاریخ سرشاری دارند. پس تکلیف این فاصله‌ی نپیموده شده کجای این دیگاه حقوق بشری  شما قرار می‌گیرد؟ 

یک مثال دیگر. در حوزه‌ی اقتصاد تاریخ بشر متاسفانه سرشار از تاریخی شرمسار از استبداد و استعمار و استثمار است.  در پیشرفت  موج اول و دوم  توسعه یافتگی غرب   به جز از انقلاب صنعتی و ماشینی شدن کارخانه‌ها، یک امر بسیار ملموس دیگر تاثیر بیشتری داشته است. آن هم استعمار است. در تاریخ استعمار مواد خام و اولیه از سرزمین‌های استعماری استخراج می‌شد و به سوی سرزمین‌های «مرکزی» سرازیر می‌شوند و همان مواد خام در شکل محصولات تازه دوباره به بازارهای کشورهای پیرامونی صادر می‌شود و با قیمت چند برابر به آن‌ها فروخته می‌شود. 

حال به فرض که کشوری بعد ۲۰۰ سال استعمار همان شرایط کشور اولیه را پیدا کند. سوال این است که اصلا نه  شرایط استعماری و جود دارد که بتوان مواد خام اولیه را به وفور در اختیار آن‌ها قرار بدهد و نه  بازاری خالی مانده که این کشور بخواهد محصولات تولید شده را در آن بازارها به فروش برساند و این چنین اصلا شرایط برابری بین کشورهای در حال توسعه با کشورهای توسعه یافته وجود ندارد. 

  وقتی سالیان سال و قرن‌ها حق چیزی را نداشته باشی خوب معلوم است از ابتدای کار کیفیت آموزش و کیفیت یادگیری و کیفیت به کارگیری نسبت  به گروه اولیه پایین تر باشد یا لااقل برابر نباشد. اما بحث در این‌جاست آن استدلالی که روا داشته می‌شود خودش مبنای استعماری، استثماری، تبعیض نژادی، دینی، یا جنسیتی یا گرایش جنسیتی داشته است. 

ورزش زنان (فوتبال) جذابیت  و درآمد تبلیغاتی فوتبال مردان را ندارد؟!

یکی دیگر از استدلال‌هایی که برای توجیه چنین رسوایی تبعیض جنسیتی آشکاری که می‌شود، این است که فوتبال زنان به اندازه‌ی فوتبال مردان جذابیت تبلیغاتی و درآمد اقتصادی ندارد.  اولا برای بازی فینال همین جام جهانی ۲۰۱۵ زنان در کانادا که کشور فوتبال خیز و فوتبال‌پروری هم نیست بیش از ۵۳ هزار نفر برای تماشای فینال به ورزشگاه رفته بودند. در  حالی که میانگین بازی‌های فوتبال جام جهانی مردان هم   ۵۳٬۵۹۲   برای  هربازی است. 

تعداد گل‌های زده شده در جام جهانی ۲۰۱۴ مردان ۱۷۱ و تعداد گل‌های زده شده توسط زنان ۱۴۶ یعنی تنها ۲۵ گل کمتر  آن هم با ۶۰ سال اختلاف(اولین دوره‌ی مسابقات جام جهانی زنان در سل ۱۹۹۱، یعنی ۶۰ سال بعد از برگزاری اولین دوره‌ی جام جهانی مردان برگزارشد).

تصور کنید که به مردان ۶۰ سال اجازه‌ی فوتبال بازی کردن و مسابقه‌ی رسمی برگزار کردن و .. را ندهند  جدا باور می‌کنید که در ۲۴ سال بتوانند در ۳۲ بازی رسمی گل‌های شان را به ۳۰ گل هم برسانند.؟؟

از سوی دیگر ممکن است که یک سوال  کاملا سکسیستی مطرح شود. چطور است که برای جذابیت تبلیغاتی بخشیدن به هر امری در این دنیای سرمایه‌داری و از جمله‌ خود همین مسابقات فوتبال مردان، از زنان به عنوان ابژه‌ی تبلیغاتی  استفاده می‌شود، اما وقتی مسئله به خود فوتبال خود زنان می‌رسد اظهار می‌شود که جذابیت تبلیغاتی ندارد.  جواب در دو پاسخ نهفته است. نکته‌ی اول در حالت اول  زنان به عنوان ابژه‌ای در اختیار امیال و آرزوهای مردانه هستند  اما در حالت دوم ابژه و سوژه‌ی عمل خود  زنان هستند و این خالی از لطف لذت‌جویی سرمایه‌سالارانه و مردسالارانه است.

اما پاسخ اقتصادی قضیه در این نهفته است که خود فوتبال زنان نه به دلیل عدم جذابیت و کیفیت  این ورزش از سوی زنان ،  قضیه دقیقا سر نکته‌ی آغاز این نوشته است. شما به مقداری که برای یک امر سرمایه گذاری می‌کنید، به همین مقدار امکان سودآوری و تبلیغات و دیگردرآمدهای جانبی آن نیز افزایش می‌یابد. وقتی جایزه‌ی نهایی و نفع مادی یک کالا به نام فوتبال در بخش زنانه‌اش ۲ میلیون دلار می‌ارزد چگونه باید انتظار داشته باشیم که شبکه‌های تلویزیونی زیادی آن را پوشش دهند  به اندازه‌ی همان کالایی که ۳۵ میلیون دلار می‌ارزد. 

آیا واقعا ورزش زنان و به ویژه فوتبال زنان جذابیت ندارد؟ پاسخ ساده این است که ما در طول  شبانه روز چقدر از ورزش زنان و به ویژه فوتبال زنان را می‌بینیم؟ می‌شنویم؟ می‌خوانیم. خوانندگان این مطلب گمان نبرند که این مسئله شامل کشوری چون ایران می‌شود که ظاهرا از قوانینی اسلامی برخوردار است و در نشان دادن ورزش زنان خساست دینی و مذهبی به خرج می‌دهد. بلکه این مسئله به عنوان مثال  در کشوری مثل آلمان هم به همین شکل است .  شبکه  ۱آلمان،  ARD در زمانی که بوندسیگا در جریان است، هر شنبه ساعت شش خلاصه ی بازی ها را نشان می‌دهد. از دسته سوم مردان شروع می‌کنه تا بوندس لیگای دو و بعد به صورت مفصل بوندس لیگای یک. آخر شب هم شبکه ۲ ZDF باز هم خلاصه بازی ها رو می‌گذاره. بارها فمینیست‌های آلمانی معترض شدند که مالیات تلویزیون را زنان و مردان این کشور به برابر پرداخت می‌کنند. چرا بوندس لیگای ۳ را در آن برنامه ی پربیننده پخش می‌کنید اما هیچ خبر و حرفی از لیگ فوتبال زنان نمی‌گویید.

 وقتی برای همین مسابقات جام جهانی زنان هیچ کدام از سران شناخته شده‌ی فیفا و یوفا و … حتا حضور پیدا نمی‌کنند و جایزه‌ی مادی آن تا این حد پایین آورده می‌شود.  وقتی به چیزی اجازه‌ی دیده شدن، نوشته شدن، شنیده شدن داده نمی‌شود چگونه می‌شود که جذابیت تبلیغاتی آن بالا برود یا برابر باشد؟؟

دقت کنید تبعیض جنسیتی تنها در این زمینه نیست بلکه در همین جام جهانی زنان سال ۲۰۱۵ که در کانادا برگزار شد. زنان فوتبالیست را مجبور کردند که روی « چمن مصنوعی» بازی کنند . در کانادا هم حقوق‌دانان و فعالان حقوق بشر و فمینیست‌ها سوای از فوتبالیست بودن و فوتبال‌دوست بودن، به این مسئله اعتراض کردند و استفاده از چمن مصنوعی برای بازی‌های ۲۰۱۵ جام فوتبال زنان را مخالف قوانین کانادا مبنی ‌بر این‌که «هر شخص حق برخورداری از خدمات، کالاها و امکانات برابر را دارد» دانسته‌اند. ما از آن‌جا که قرارداد اقتصادی ظاهرا با یک کمپانی تولید چمن مصنوعی بسته شده بود در نهایت این اعتراض‌ها به جایی نرسید.

لازم به یادآوری است که این تبعیض تنها ویژه‌ی ورزش فوتبال که در یک ذهنیت، مردسالار هترونورماتیک انگار مردانه تلقی می‌شود، بلکه در ورزش‌هایی که هم که در ذهن برخی مردان و زنان مردسالاراندیش، زنانه‌تر هستند همین قضیه‌ی تبعیض جنسیتی وجود دارد. به عنوان مثال در  ورزشی چون تنیس همین قضیه‌ی تفاوت دست‌مزدها و  نرخ جوایز وجود داشت و دارد تا جایی که  بیلی جین کینگز تنیس باز آمریکایی رهبر و سازمان دهنده ی حلقه ی هواداران تنیس که در اعتراض به تفاوت میزان جوایز نقدی مردان و زنان در 1970 فعالیت کرد و  تا حد زیادی موفق شداگر چه این تغییر در محدوده ی ایاات متحده برای زنان جایزه ی نقدی مساوی بود، اما در مسابقات معتبر سالانه ی ویمبلدون در بریتانیا تا امروز هنوز تنیس بازان زن جوایزی مساوی با مردان دریافت نمی کنند. زنان دیگری مانند جنیفر هارگریوز که در مصاحبه با مجله زنان ورزشکار (1994) می گوید ورزش جنسیتی شده است، و ورزش های حسی و عاطفی- مانند ژیمناستیک و پاتیناژ- برای زنان قابل قبول تلقی شده اند، و ورزش های قدرت نمایانه - مانند فوتبال، راگبی و وزنه برداری - را ذاتاً مردانه قلمداد کرده اند. 

 تربیت مردسالارانه خود را مرکز عالم می‌پندارند و اظهار نظر در مورد ورزش را  حق زنان و طرفداران حقوق برابر انسان‌ها نمی‌دانند باید عرض کنم که اولا نه ما اولین انسان‌هایی هستیم که به چنین تبعیض‌هایی اعتراض می‌کنیم و نه شما اولین افرادی در دنیا هستید که با ژست‌های ورزشکارانه،  ورزش دوستانه و ورزش‌دانانه، در توجیه این تبعیض‌ها می‌کوشید. آن ‌هم از ترس این‌که مبادا این مباحث ما عیش شما را از لذت ورزش و فوتبال و.. منقض نماید، مشکل از ما نیست که به گمان شما از فوتبال و ورزش چیزی سرمان نمی‌شود. مشکل از شما است که از دانش‌برابری انسان‌ها و فمینیسم  به عنوان یکی از این دانش‌ها در زمینه‌ی برابری جنسیتی هیچ‌گونه اطلاعی ندارید  که هم مباحث و انتقاد‌های ما مبحث نوینی نیست و هم تلاش‌های نافرجام برخی تفکرات آگاه و ناخودآگاه تبعیض‌اندیش برای توجیه ورزشی یا اقتصادی این تبعیض‌ها نوین است.  

از سوی دیگر در واقع مشکل از عدم جذابیت ورزش زنان نیست، بلکه عواملی که در این یادداشت تنها به عنوان نمونه ذکر شد، باعث می‌شود که جذابیت ورزش زنان به نظر شما و یا برخی دیگر ناآگاهان پایین باشد. در واقع  این فوتبال زنان نیست که کیفیت و جذابیت ندارد بلکه  این سیاست‌های تبعیض جنسیتی است که فعالیت اقتصادی، اسپانسرینگ، تبلیغات  ، تبادل پول ، مبلغ قراردادها و … را در ورزش زنان پایین می‌آورد و به تبع آن کیفیت آن به چشم نمی‌آید.

 در سیاست و اقتصاد، اصطلاحی فمینیستی  وجود دارد که از آن به عنوان « سقف شیشه‌ای» نام برده می‌شود و این اصطلاح ناظر به این مفهوم است که دنیای سرمایه‌سالار و مردسالار و هترونورماتیک(دگرجنس‌گراهنجار)، برای گروه‌های تحت تبعیض خود یک حد مشخصی از رشد اقتصادی وسیاسی را قائل است . اگر چه این سقف ظاهرا وجود ندارد ولی همچون یک سقف شیشه‌ای مانع پیشرفت بیشتر از یک سطح مشخص برای زنان و دیگر گروه‌های تحت تبعیض می‌شود. جالبی قضیه این‌جاست که در میان توجیه‌کنندگان چنین تبعیض فاحشی، کسانی هم دیده می‌شوند که از حق رفتن زنان به ورزشگاه در شبکه‌های اجتماعی دفاع می‌کنند. اما به اندیشه‌ای که باعث می‌شود رشد اقتصادی این ورزش برای زنان پایین نگه داشته شود  دیده نشود و خوانده نشود و شنیده نشود اعتراضی ندارند که هیچ، بلکه آن را هم  توجیه می‌کنند. 
---------
این مطلب ابتدا در سایت «بیدارزنی» منتشر شده است.

منابع: 
۱- جام جهانی زنان ۲۰۱۵ ویکی پدیا 
۳-جام جهانی مردان ۲۰۱۴ ویکی پدیا 
۳- تحلیل آماری جام جهانی زنان ۲۰۱۵ سایت فیفا 

» ادامه مطلب